Traditionele Turkse Kunstmuziek
Tweede, bewerkte editie
Wouter Swets, bewerkt door Michiel van der Meulen. Verwachte publicatiedatum: eind 2023. Amsterdam, Brave New Books: xiii + 217 pp. ISBN 978-94-641829-9-6.
Traditionele Turkse kunstmuziek (Traditional Turkish art music) is a Dutch text book on Ottoman classical music by Wouter Swets, first published by the Dutch public broadcasting organisation KRO in 1983. It summarised a series of 21 radio lectures Swets gave on the subject between October 1981 and Februari 1982.
The book describes the music in terms of its historical and geographical context, forms and approaches, modal and rhythmic systems, and comes up with a useful graphic representation of 60 makams. In its eloquence and ornateness, the original text is very characteristic of Swets, and in fact quite beautiful and nice to read. When preparing the second edition, it was therefore decided to keep text as it is, dealing with the fact that it is partly outdated mainly with annotations and an extra chapter.
Based on the developments since the heyday of Ottoman art music (late 19th-early 20th century), Swets saw a downward trend and was quite pessimistic about the music’s future. Forty years later, we can establish that Turkish art music is in a much better state than he projected.
Verantwoording tweede editie
Het idee om Traditionele Turkse Kunstmuziek opnieuw uit te geven onstond niet lang na het overlijden van de auteur, Wouter Swets, op 25 mei 2016. De oorspronkelijke uitgave is allang niet meer verkrijgbaar, de exemplaren in circulatie zijn in de regel aan het desintegreren en zien er bovendien qua vormgeving zo weinig aantrekkelijk uit, dat wie het niet kent zich niet zal realiseren dat het om een pareltje gaat.
Ten eerste is het een gedegen, doorwrocht naslagwerk. Ook al refereert Swets bij herhaling aan de beknoptheid, is hij erin geslaagd om het boekje werkelijk bomvol te stoppen met informatie. Ten tweede is de tekst mooi van stijl en vooral zeer karakteristiek: iedereen die Swets heeft gekend, zal hem horen spreken tijdens het lezen. Afgezien van het doorvoeren van de nieuwe spelling en het corrigeren van storende taal- en drukfouten, waarbij we gebruik hebben kunnen maken van een door Swets zelf geannoteerd boekexemplaar, is de tekst daarom vrijwel geheel intact gelaten.
Deze keuze betekent wel dat er een deels gedateerd werk voor u ligt, wat echter naar de aard van de materie niet wil zeggen dat de inhoud niet meer relevant is—integendeel—en waar als volgt mee is omgegaan in de voorbereiding van deze editie:
- De gedateerdheid geldt het meest concreet voor de discografie die inmiddels grotendeels irrelevant is geworden, niet alleen wegens de veroudering als zodanig en het feit dat veel van de genoemde albums niet meer of niet eenvoudig verkrijgbaar zullen zijn, maar ook omdat muziek zoveel makkelijker te vinden is dan in de jaren 80 van de vorige eeuw dat zo’n overzicht geen wezenlijke toegevoegde waarde meer heeft. We hebben besloten om de discografie toch te handhaven omdat die een beeld geeft van Swets als (strenge) recensent. Wie onverhoopt de hand kan leggen op een exemplaar van een door hem gunstig besproken album, kan er overigens van verzekerd zijn dat er prachtige muziek op staat, want aan de basis van zijn muziekkennis lag een onberispelijke smaak.
- Van achterhaalde gegevens, met name demografische, worden actuele dan wel meer recente waarden gegeven. Van personen die na 1982 overleden zijn is het sterfjaar toegevoegd.
- Alle notenvoorbeelden zijn gecontroleerd aan de hand van goede uitvoeringen en opnieuw getranscribeerd.
- Liedtitels zijn vertaald door de Turks-Nederlandse musicus en componist Cengiz Arslanpay (1989). De symbolische betekenis van enkele daarin voorkomende woorden is met zijn hulp nader verklaard in een aanvulling op Swets’ paragraaf over de inhoud van Turkse liedteksten.
- Swets was in 1982 van mening dat de Turkse kunstmuziek verloren aan het raken was. In een naschrift bij hoofdstuk 1 wordt zijn analyse besproken in de bredere context van zijn musicologische opvattingen en werk. Ruim 40 jaar later levert de confrontatie van zijn projectie met de status quo gelukkig een veel minder somber beeld op.
- Ter illustratie van Swets’ latere eigen bijdragen aan de Turkse kunstmuziek zijn de partituren toegevoegd van zijn Isfahân Saz Semâî en de bewerking die hij begin jaren 2000 maakte van de Sabâ kar-ı nâtık van Zekâi Dede (1825-1897).
Dankwoord
KRO-NCRV, uitgever van de eerste editie, wordt bedankt voor de toestemming voor deze tweede druk en Bernard Kleikamp (Pan Records, Muziekuitgeverij Parallax) voor de toestemming om de partituren van de Sabâ kar-ı nâtık ‘Tamamlattı Sabâ’ en Isfahân Saz Semâî te reproduceren. De boekproductie is financieel mogelijk gemaakt door Roland van Abel, vereffenaar van de nalatenschap van Wouter Swets, in samenspraak met Gary Swets, neef van Wouter, namens de erven Swets. Roland wordt tevens van harte bedankt voor zijn bijdrage aan de eindredactie, samen met Roel Sluis, die ca. veertig jaar met Swets heeft gemusiceerd. Cengiz Arsanpay, Martine van der Meulen, Nathan Daems, Joost Rekveld, Yaşar Saka, Frank Leenhouts, Sipko den Boer en Crispijn Oomes worden bedankt voor commentaar c.q. advies. Tot slot dank ik Nik Trabucho Alexandre voor zijn mooie vormgevingswerk en de plezierige samenwerking.
Michiel van der Meulen,
Bunnik, oktober 2023
Verantwoording eerste editie
De stof van dit boekje geeft een samenvatting van mijn 21-delige radioserie van oktober 1981 tot februari 1982 over traditionele Turkse kunstmuziek en is zodanig geredigeerd dat zij systematisch en overzichtelijk algemene informatie verschaft over deze muziek die een zinvolle begeleiding kan zijn voor degenen die naar mijn radiolezingen hebben geluisterd en zelfstandig kan worden benut door degenen die dat niet hebben gedaan, terwijl zowel vakman als leek er zijn voordeel mee kan doen.
In de radiocauserieën werd toegewerkt naar klinkende voorbeelden van wat met woorden werd geconstateerd. Omzetting van alle in de serie gebruikte muziekvoorbeelden in notenvoorbeelden tussen de tekst zou het boek een omvang hebben gegeven die in dit bestek niet verwezenlijkbaar was. Daarom werd volstaan met een 17-tal notenvoorbeelden, los van de tekst, die een zo veelzijdig mogelijk beeld van de Turkse muziek geven.
Bij het samenstellen van de radioreeks en dus ook van dit boekje heb ik gebruik gemaakt van gegevens die ik vond in publicaties van Turkse musicologen zoals Râuf Yektâ, Suphi Ezgi, Gültekîn Oransay en Yılmaz Öztuna, maar daarnaast ook van inzichten die ikzelf in de loop der tijd heb ontwikkeld. Het wachten is thans op het standaardwerk over de Turkse traditionele kunstmuziek van Ekrem Karadeniz dat deze kenner bij uitstek reeds jaren geleden schreef, maar dat eerst binnenkort in druk zal verschijnen*.
Wouter Swets,
Den Haag, oktober 1982
__________________
* Dit boek zou verschijnen in 1983 en is recent heruitgegeven: M. Ekrem Karadeniz (2013). Türk Mûsikînin Nazariye ve Esasları (Theorie en principes van de Turkse muziek). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, XXII + 789 pp.

Wouter Swets bestudeert Turkse Kunstmuziek (1) / Wouter Swets en componist Laika Karabey, Amsterdam 1959 / Foto: Henk Arends / Copyright © 2019 Pan Records.
Boekgegevens
Colofon
Traditionele Turkse kunstmuziek
Tweede, geannoteerde editie
Auteur: W. Swets
Bewerking tweede editie: M.J. van der Meulen
Muziektranscriptie: M.J. van der Meulen (systeem Arel-Ezgi)
Vertaling en verklaring Ottomaanse muziektitels: C. Arslanpay
Omslagontwerp en opmaak binnenwerk: N.N. Trabucho Alexandre
Druk: Brave New Books
xiii + 217 blz, 1 illustratie, 19 partituren + 13 seyirs
ISBN 978-94-641829-9-6
NUR 669 Naslagwerken (muziek)
© 2023 M.J. van der Meulen / TouMilou Music (tweede editie)
© 2001 Parallax (Swets’ bewerking van de Sabâ Kâr-ı Nâtık van Z. Dede)
© 1999 Parallax (Swets’ Isfahân Saz Semâî)
© 1983 W. Swets / KRO (thans KRO-NCRV; eerste editie)
Verantwoording omslagillustraties
Voorzijde: tekstfragment uit Kitāb-i Edvār door Abd al-Qādir ibn Ghaybī (Leidense Universiteitsbibliotheek, bijzondere collecties, OR.1175).
Achterzijde: portret van Wouter Swets, gemaakt door Remco Busink in 1978.
Alle rechten voorbehouden / All rights reserved
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door printouts, kopieën, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
toumilou.nl
Inhoudsopgave
Verantwoording en dankwoord ix
1 Historische achtergronden van de traditionele
Turkse kunstmuziek 1
Naschrift bij hoofdstuk 1 61
2 Algemene gegevens betreffende de traditionele Turkse kunstmuziek 85
3 De vormen van de traditionele
Turkse kunstmuziek 93
4 Toonsysteem en notatie van de traditionele
Turkse kunstmuziek 129
5 Makam, usul en liedteksten van de traditionele
Turkse kunstmuziek 149
6 Discografie van Turkse traditionele kunstmuziek
op Turkse labels 171
7 Discografie van Turkse traditionele kunstmuziek
op Westerse labels 179
8 Beknopte bibliografie van de traditionele Turkse kunstmuziek: boeken, artikelen en verzamelingen
van genoteerde composities 193
9 Enkele gegevens over de uitspraak
van Turkse letters 199
Biografie en oeuvre 201
Index (personen en notenvoorbeelden) 209

Wouter Swets bestudeert Turkse Kunstmuziek (2) / Wouter Swets en componist Laika Karabey, Amsterdam 1959 / Foto: Henk Arends / Copyright © 2019 Pan Records.
Opgenomen partituren / Scores
- Uşşak Şarkı ‘Dağlar dayanmaz enînine’ (De bergen kunnen je geklaag niet aan) / Şevki Bey (1860–1891)
- Kürdîli Hicazkâr Şarkı ‘İftirâkındır sebep’ (Dat je me verliet is de reden) / Hacı Arif Bey (1831–1885)
- Bûselik Şarkı ‘Bir pür cefâ hoş dilberdir’ (Een pure kwelling, aangename hartendief) / Sultan Selim III (1761–1808)
- Evc Şarkı ‘Kalbimde açılmış dağılan bir kuru güldün’ (Als droogroos verdwarreld, opgebloeid in mijn hart) / İsak Varon (1884–1962)
- Ferah-Nâk Şarkı ‘Künc-i gamda rûz u şeb dil bî-huzur’ (Op de rand van zielensmart heerst dag en nacht ongerustheid) / Dellalzâde İsmâil Efendi (1797–1869)
- Bûselik Şarkı ‘Geçti bahâr hazân erdi bu yerde’ (De lente is voorbij, hier is het nu herfst) / Fehmi Tokay (1889–1959)
- Kürdî Peşrev / Refik Fersan (1893–1965)
- Hicâzkâr Saz Semâî / Tanburi Cemil Bey (1871–1916)
- Sabâ Kâr-ı Nâtık ‘Tamamlattı Sabâ’ (De ochtendwind bracht tot perfectie) / Zekâi Dede (1825–1879), bewerkt door Wouter Swets (1930–2016)
- Isfahân Saz Semâî / Wouter Swets (1930–2016)
- Acem Beste ‘Sabâ ki dest ura ol zülfe’ (O, ochtendwind, voorzichtig met het haar van mijn geliefde) / Enfî Hasan Ağa (1670?–1729)
- Hüseynî Ağır Semâî ‘Tal’atın devr-i kamerde’ (Je blik is verborgen in het ritme van de maan) / Zaharya Efendi (?–1740)
- Bestenigâr Nakış Beste ‘Ey taht-ı hezâr’ (O, troon van de nachtegaal) / Anonymus
- Nişâburek Nakış Yürük Semâî ‘Gel ey sabâ o gül-i hoş-nümâyı söyleşelim’ (Laten we het hebben over de elegante roos) / Kassamzâde Mehmet Efendi (1705?–1770?)
- Tâhir-Bûselik Şarkı ‘Gülle hem bezm-i visâliz gerçi hâr olsak da biz’ (Eén zijn wij met de roos, al zijn we maar doorns) / Fehmi Tokay (1889–1959)
- Nihâvend İlâhî ‘Hasbihâl ettim bütün şeb’ (De hele nacht voerde ik lieve gesprekken) / İzzeddin Hümâyî Bey (1876–1950)
- Sabâ-Zemzeme Şarkı ‘Hayâl-i yâre değme’ (Beroer niet de verbeelding) / Rifat Bey (1820–1888)
- Hüzzam Şarkı ‘Gönül verdim bir civane’ (Op een jongere ben ik verliefd) / Sultan Selim III (1761–1808)
- Sabâ Saz Semâî / Wouter Swets (1930–2016)
Digitaal supplement
Download de partituren van Traditionele Turkse Kunstmuziek als pdf-bestand.
ISBN 9789082638424, 2019 / partituren
Bestelinformatie
- Traditionele Turkse Kunstmuziek zal worden uitgegeven via Brave New Books
- Verwachte publicatiedatum: eind 2023